Nanke Dokter

Inleiding Aanleiding In de bekwaamheidseisen voor de leraar basisonderwijs (geldig vanaf augustus 2017) staat bij vakdidactische kunde in artikel 2.11.b.3 de volgende tekst: ‘De leraar kan de leerstof aan zijn leerlingen begrijpelijk en aansprekend uitleggen, voordoen hoe ermee gewerkt moet worden en daarbij inspelen op de taalbeheer- sing en taalontwikkeling van zijn leerlingen.’ (Ministerie van OCW, 2017, p. 6) Dit betekent dat studenten op de pabo, de lerarenopleiding voor het basisonderwijs, bewust moeten worden gemaakt van de rol die taal bij alle vakken speelt en moeten leren hoe te handelen in verschillende, taalgerelateerde situaties (Leoned, 2009). De vraag hierbij is hoe studenten tot zulke taalgerichte leraren kunnen worden opgeleid. Het taalregister dat van belang is bij alle vakken, dat op school veel gebruikt wordt en dat substantieel verschilt van het taalgebruik thuis, wordt schooltaal genoemd. Dat taalregister staat centraal in dit onderzoek. De schooltaal, of schoolse taalvaardigheid, kan worden gedefinieerd als een specifiek taalregister voor gedecontextualiseerde en cognitief veeleisende communicatie, dat vooral aan de orde is bij het overdragen en construeren van kennis op school (Halliday, 1994; Schleppegrell, 2004). Verschillende onderzoeken laten zien dat leerlingen die beter zijn in schooltaal ook beter presteren op school (Kleemans, 2013; Leseman, Mayo, Messer, Scheele & Vander Heyden, 2009; Smit, 2013; Snow, Cancini, Gonzalez & Shriberg, 1989; Uccelli, Demir-Lira, Rowe, Levine & Goldin-Meadow, 2019). Om het schooltaalregister aan te duiden, worden naast het begrip schooltaal ook de begrippen academisch taalgebruik (Elbers, 2012) of Cognitieve Academische Taalvaar- digheid (CAT) (Van der Leeuw, Israel, Pauw & Schaufeli, 2009) gebruikt. In het Engels wordt schooltaal aangeduid met Academic Language (Aarts, Demir & Vallen, 2011; Bailey, 2007), Cognitive Academic Language Proficiency (CALP) (Cummins, 1980), Core Academic Language Skills (CALS) (Uccelli, Barr, Dobbs, Philips Galloway, Meneses & Sanchez, 2015) en Language of Schooling (Schleppegrell, 2004). In dit proefschrift wordt de term schooltaal gebruikt. In dit onderzoek wordt voortgebouwd op het schooltaalconcept dat werd ont- wikkeld binnen het DASH-project ( Development of Academic Language in School and at Home ). Binnen dit project werden meerdere onderzoeken uitgevoerd gericht op schooltaal (Aarts et al., 2011; Demir-Vegter, Aarts & Kurvers, 2014; Henrichs, 2010; Lagzhaoui, 2011; Scheele, Leseman, Mayo & Elbers, 2012). In deze onderzoeken werden de aspecten van schooltaal vanuit de drie dimensies van Halliday (1994)