Sara van den Berg

225 A Nederlandse samenvatting verschijnselen van het ouder worden van het immuunsysteem, komen er meer infectieziekte gevallen voor op hogere leeftijd en wordt de werking van vaccins vaak minder. Maar niet alle mensen zijn hetzelfde wat betreft hun immuunsysteem. De ene 70-jarige zal meer ouderdom gerelateerde verschijnselen vertonen in zijn immuunsysteem dan de andere 70-jarige. Of zelfs meer dan een 90-jarige die simpelweg nog weinig ouderdomsverschijnselen vertoont in zijn immuunsysteem. Dit kan door allerlei factoren komen. Begin jaren 2000 werd een nieuwe belangrijke factor ontdekt die een grote invloed heeft op deze immunologische verouderingsverschijnselen. Er werd ontdekt dat dragers van het cytomegalovirus, CMV, veel meer immunologische verouderingsverschijnselen vertonen dan mensen die geen drager van dit virus zijn. Dit was het begin van een nieuwe theorie: CMV versnelt het verouderingsproces van het immuunsysteem. Over deze theorie gaat dit proefschrift. CMV is een veelvoorkomend virus. Ongeveer 50 tot 90 procent van de wereldbevolking is drager van CMV. Als mensen het virus eenmaal hebben, zal het altijd aanwezig blijven in het lichaam. CMV verstopt zich namelijk voor het immuunsysteem, in een soort slapende vorm, en kan zo het immuunsysteem van de mens ontwijken. Maar CMV probeert wel constant weer actief te worden en dan is het immuunsysteem nodig om CMV weer de kop in te drukken. Als het immuunsysteem ernstig verzwakt is, bijvoorbeeld na een stamceltransplantatie of door een HIV-infectie, lukt het niet om CMV onder controle te houden. Deze mensen worden zeer ziek van CMV en kunnen daaraan overlijden. Bij gezonde mensen levert CMV gewoonlijk geen directe ziekteverschijnselen op. Een gezond immuunsysteem heeft dus het slapende virus en de pogingen van het virus om weer actief te worden onder controle. Dit gaat echter niet zomaar: een zeer groot gedeelte van het immuunsysteem is bezig om CMV onder controle te houden. Tot wel 50%, of soms in unieke gevallen zelfs 90%, van de geheugen T-cellen is bijvoorbeeld specifiek gericht tegen CMV. Er zijn miljoenen ziekteverwekkers in de wereld, maar geen enkele andere ziekteverwekker die we kennen vraagt zo veel middelen van het immuunsysteem. Het kost dus erg veel om CMV onder controle te houden. CMV zou op deze manier het immuunsysteem gaandeweg kunnen uitputten, waardoor er steeds minder middelen, ruimte en energie overblijft voor de strijd tegen andere ziekteverwekkers. Het immuunsysteem van mensen die CMV bij zich dragen zou daardoor sneller verouderen. Als gevolg daarvan zouden deze mensen op hogere leeftijd meer last hebben van bijvoorbeeld de griep dan mensen zonder CMV. Er zijn verschillende tekenen die ondersteunen dat CMV inderdaad de veroudering van het immuunsysteem versnelt. Op de eerste plaats is duidelijk dat CMV dezelfde verschijnselen introduceert in het immuunsysteem als ouderdom. CMV-dragerschap gaat ook samen met minder naïeve T-cellen, meer geheugen T-cellen en wijzigingen in het uiterlijk en de functie van geheugen T-cellen. Ten tweede hebben een aantal onderzoeken laten zien dat CMV- dragers een minder goede immuunreactie hebben op het griepvaccin dan niet-CMV-dragers. Bij CMV-dragers was er een lagere aanmaak van antistoffen tegen de griep dan bij niet-CMV- dragers. Ten derde laten onderzoeken waaraan heel veel mensen deelnamen een link zien