Gelezen, geleefd, gedeeld

36 Het verstoorde leven: Dagboek van Etty Hillesum, 1941-1943 Jasja Nottelman Het ligt voor me op mijn bureau, het is wat verkleurd. Tweedehands, aan- geschaft tijdens mijn studietijd in Groningen. Zo’n boek waar je als jonge studente soms rode oortjes van krijgt, de erotische manier van beschrijven van handelingen, gedachten en gevoelens. Bijzonder om zo de binnenkant van iemands innerlijke wereld te kunnen bekijken, mee te maken, je toe te verhouden. Geschreven in een moeilijke tijd in onze samenleving, de oor- logsjaren, waarin de menselijkheid en de solidariteit onder spanning komt te staan. Etty weet zich te handhaven, al is het soms moeilijk, mede omdat ze zich vaak tot God richt. Haar manier van bidden is persoonlijk, alsof ze in gesprek met God is. Ze legt van alles neer en voor, weet dat ze geen onmiddellijk antwoord krijgt, maar doordat ze dit zo regelmatig doet, krijgt ze veel terug. Formuleert ze wat haar bezighoudt, herneemt ze zich wanneer ze vindt dat ze anders zou moeten denken of moeten handelen. Bidden als een transformerend gebeuren. En als een manier om hoop te houden en jezelf te blijven zien als een instrument van liefde en kracht ten behoeve van de menselijkheid van het bestaan. “Mijn God, dit tijdperk is te hard voor broze mensen als ik ben. Ik weet ook dat er hierna weer een ander tijdperk komen zal dat humanistisch zijn zal. Ik wil zo graag blijven leven om al die menselijkheid die ik in me bewaar, ondanks alles wat ik dagelijks meemaak, over te dragen in dat nieuwe tijd- perk. Dat is ook het enige waardoor wij de nieuwe tijd kunnen voorbereiden, door hem nu al in ons voor te bereiden. En ergens ben ik zo licht van binnen, zo zonder enige verbittering en heb zoveel kracht en liefde in me. Ik wil zo graag blijven leven om de nieuwe tijd te helpen voorbereiden, en om dit on- verwoestbare in mij behouden over te dragen naar de nieuwe tijd, die zeker zal komen.” (p.138) Het is een boek vol met dit soort van gedachten en gebeden. Ik kan me voorstellen dat Etty Hillesum wordt beschouwd als een moderne mystica. Regelmatig voelt zij de eenheid met de Ene, voelt ze zich opgenomen in “het mooie en grote gevoel voor dit leven” (p.139). Dat wil niet zeggen dat zij niet ook alle ellende meemaakt en niet serieus zou nemen dat het mensen