324 Hoofdstuk 11 ‘De redeneerstappen laten mij over schuld en onschuld in De donkere kamer van Damokles inzien dat een oordeel over schuld en onschuld heel lastig is. Er zijn altijd meerdere kanten van een verhaal waarmee je rekening moet houden en een oordeel over schuld en onschuld is moeilijk te geven. Zo heeft Osewoudt zijn eigen motieven, die in zijn tijd misschien logischer zijn dan in de tijd waarin we nu leven.’ (Leerling 66) De leerlingen die een reflecterend niveau laten zien, gaan wel enigszins boven het verhaal staan, maar verbinden hun inzicht over schuld en onschuld niet met de context en de invloed die deze context heeft op de manier waarop naar schuld en onschuld wordt gekeken. Het beoogde inzicht is dat de roman laat zien dat het onderscheid tussen schuld en onschuld en goed en kwaad diffuus is en opvattingen hierover grotendeels bepaald worden door sociaal-culturele omstandigheden. Dit inzicht heeft een letterkundig niveau, omdat het gericht is op de thematiek van de roman in een cultuurhistorisch perspectief. In Lessenreeks 2 werd dit inzicht door geen enkele leerling gegeven. Uit de analyse van de resultaten bij die lessenreeks bleek dat veel leerlingen de broninformatie uit de video niet hadden meegenomen in hun inzicht, wat leidde tot de aanbeveling om een kijkwijzer aan de bron toe te voegen. In Lessenreeks 3, waarin die kijkwijzer is toegevoegd, hebben veel leerlingen de broninformatie wel meegenomen in hun inzicht. 18 leerlingen (20%) laten in de opdracht in Lessenreeks 3 een inzicht van letterkundig niveau zien, waarbij ze de kwestie ‘schuld en onschuld’ in sociaal-cultureel perspectief plaatsen. Bijvoorbeeld: ‘De redeneerstappen laten mij over schuld en onschuld in De donkere kamer van Damokles inzien dat men in tijden van oorlog handelt naar zijn geweten. De normen en waarden worden een beetje aangepast, waardoor de scheidslijn tussen goed en kwaad flinterdun wordt. Osewoudt krijgt hier ook mee te maken. Hij vermoordt mensen, wat hij waarschijnlijk zonder oorlog nooit zou doen. Hij dacht ook dat hij het goede deed, maar pleegde wel moorden. En is hij dan schuldig? Dat hangt dus af van de bril waarmee je kijkt. Als de mensen er zeker van waren geweest dat Osewoudt alleen Duitsers had vermoord, dan zou hij nooit veroordeeld worden maar de held zijn geweest. Terwijl het net zo goed moord is. En als we er dan veel later op terug zouden kijken zoals met de moord op de NSB’er, dan zouden we hem weer wel veroordeeld hebben, want moord is moord. De lijn is dus heel dun en hoe je naar schuld en onschuld kijkt is steeds weer anders als de situatie anders is.’ (Leerling 47) In de resultaten van de leerlingen in Lessenreeks 3 is een verschuiving te zien ten opzichte van de resultaten van Lessenreeks 2. In Lessenreeks 3 toont 20% van de
RkJQdWJsaXNoZXIy MTk4NDMw