177 Vier perspectieven op De donkere kamer van Damokles 7.5.4 Inzichten binnen het historisch perspectief Binnen het historisch perspectief staat de relatie tussen de tekst en zijn (cultuur)historische context centraal. Literatuur is veranderlijk en vorm en betekenis zijn historisch bepaald. Binnen dit perspectief is er dus aandacht voor de periode waarin de roman speelt. Leerlingen kunnen nadenken over de historische tekst in zijn cultuurhistorische context, maar ook over de vraag hoe in de tekst klassieke thema’s uit de wereldliteratuur worden behandeld, zoals oorlog, cultuur, liefde of vriendschap. De manier waarop thema’s in een bepaalde periode worden gepresenteerd, kunnen ze vergelijken de manier waarop dit in andere periodes gebeurt (Bax & Mantingh, 2018). Op die manier kunnen leerlingen inzichten verwerven over de verhouding tussen de literaire tekst en zijn historische context, of over de plaats van de tekst binnen het Nederlandse culturele erfgoed. Omdat De donkere kamer van Damokles een bekende oorlogsroman is, is nadenken over het thema oorlog of het genre oorlogsroman een onderwerp dat voor de hand ligt. Oorlogsliteratuur is volgens het Algemeen Letterkundig Lexicon (2012b, Oorlogsliteratuur) alle literatuur die de oorlog als voornaamste onderwerp heeft. Doorgaans is de term vooral van toepassing op literatuur van en over de beide laatste wereldoorlogen. Waar in oudere literatuur over oorlogen vooral de held of de heroïek van de veldslagen centraal stond, is er in nieuwe oorlogsliteratuur ook plaats voor antihelden en de zinloosheid van de oorlog (Algemeen Letterkundig Lexicon, 2012b, Oorlogsliteratuur). Na de Tweede Wereldoorlog beleefde de oorlogsliteratuur in Nederland een hausse (o.a. Anbeek, 1985; Algemeen Letterkundig Lexicon, 2012b, Oorlogsliteratuur). Ook Nederlandse films over de Tweede Wereldoorlog werden in groten getale geproduceerd (Juttmann, 2020). De manier waarop het verzet in de romans en films gepresenteerd werd, verschilt sterk. Het is daarom interessant om leerlingen na laten denken over de manier waarop Hermans de oorlog en het verzet presenteert in vergelijking met andere naoorlogse literatuur en films. Een voordeel van dit onderwerp is dat leerlingen over het algemeen door de geschiedenislessen, boeken en films al een beeld bij het verzet hebben. Dit beeld kan functioneel worden gemaakt bij het proces van inzicht verwerven. Over het beeld van de oorlog en het verzet dat Hermans presenteert, schreef Kieft (2012) in zijn boek Oorlogsmythen. In dit boek zet hij Hermans neer als de voorloper van een wending in het aanvankelijke beeld van de bezettingsjaren. Bijna vijftig jaar voordat Van der Heijden (2001) in zijn boek Grijs verleden schreef dat Nederlanders in de oorlog niet wit (goed) of zwart (fout) waren, maar veelal grijs, had Hermans volgens Kieft al afgerekend met de mythe van goed en fout. Osewoudt is geen heldhaftige verzetsstrijder met een duidelijke missie. Zijn betrokkenheid bij het verzet berust op toeval. Daarnaast
RkJQdWJsaXNoZXIy MTk4NDMw